IKC: relaties, frustraties en innovaties

Zes deelnemers van het Adviescollege zitten online klaar voor een boeiende bijeenkomst, die aftrapt met de vraag: wat is jullie ervaring met samenwerking tussen kinderopvang en onderwijs in IKC's? Heel uitlopende verhalen volgen. ‘Soms word ik weleens moedeloos. Ik had met een vaste bestuurder een relatie opgebouwd en 12 jaar gewerkt aan dit onderwerp. Nu is er een nieuwe bestuurder en moet ik weer opnieuw beginnen’, vertelt Marga Hendriks, directeur van Kappio Kinderopvang. ‘Maar ik heb ook bloeiende IKC's die ik 4.0 noem, met enorm gemotiveerde medewerkers en een eigen locatiemanager die ook in dienst is van het onderwijs. Hierdoor werken we met een tweehoofdige directie. De verschillen hebben alles te maken met de relaties die je op een locatie hebt. En natuurlijk met de kwaliteiten, deskundigheid, drive en betrokkenheid van de mensen op de werkvloer.’

Kwaliteit van relaties

Margreet Hellemons, directeur van GO! Kinderopvang, vertelt over haar innovatieve samenwerking met het middelbaar onderwijs. ‘Dat is echt van 0 tot 23 jaar.’ Anja vult aan: ‘We zien bijzondere mixen in de praktijk. Zo doen ook muziekscholen weleens mee. Ik ben zelfs een keer een voetbalvereniging tegengekomen.’ Ondanks de vele verschillende situaties en ervaringen, hebben de deelnemers unaniem de ervaring dat het succes van de samenwerking valt of staat met de kwaliteit van de relaties.

Samenwerken op verschillende niveaus

Wat wil je bereiken als kinderopvang en onderwijs? Dat is een belangrijke vraag. Hoever wil je gaan in de samenwerking, en wat is haalbaar? Een duidelijk geformuleerde visie ligt ten grondslag aan alle keuzes. De CED-Groep ontwikkelde een vijfpuntsschaal voor de verschillende niveaus van ambitie waarop je kunt samenwerken. ‘Er is daarbij helemaal geen goed of fout', benadrukt Ariane.

De vijf ambitieniveaus

‘Op ambitieniveau één zit je in hetzelfde gebouw, maar deel je verder niets. Op niveau twee stem je organisatorisch af, maar organiseren de partners alleen eigen activiteiten. Vanaf het derde niveau gaan partners gezamenlijk programmeren en evalueren. Ook gaan de teams hier meer voor elkaar betekenen op het gebied van het pedagogisch en didactisch handelen. Gezamenlijke ontwikkelingsdoelen en gemeenschappelijke activiteiten in een doorgaande lijn vind je bij samenwerking op ambitieniveau vier. Niveau vijf is een echt IKC, met één organisatie, één directie, één loket voor ouders, één werkplan en één pedagogische huisstijl. Het is een organisatie voor binnen- én buitenschools leren, die het hele jaar door 12 uur per dag open is.’

Hobbels

‘Er zijn wel hobbels te nemen om tot niveau 4 of 5 te komen. Denk bijvoorbeeld aan verschillende CAO's, AVG-afspraken en juridische vormen.’ Anja neemt de zes juridische opties door en voegt toe: ‘Ook voor de juridische vormen is het de vraag wat haalbaar is en gewenst. We adviseren altijd om met een jurist te overleggen.’

Het kind centraal

Ontschotting, ontzorging voor ouders, een kwalitatieve doorgaande lijn, en gebruik maken van elkaars personeel of talenten. Dat zijn de achterliggende ideeën van een IKC. Evalien Rengers is directeur/bestuurder van SKO Oegstgeest. ‘Wij hebben het niet meer over IKC maar over IKD. Dit staat voor Integraal Kind Denken. Hoe je het ook organiseert, het gaat om de ontwikkeling van de kinderen. Daar wil ik echt een lans voor breken.’

De meerwaarde van het IKC

Organisatorische, juridische en relationele obstakels vertroebelen soms het uiteindelijke belang: de ontwikkeling van de kinderen. Stefanie Verrijp, DGA bij Kivido, vult aan: ‘Maar het gesprek van vandaag stelt me gerust. De situaties zijn overal verschillend en we moeten blijven kijken naar wat de kinderen nodig hebben. Ik zou van de afkorting IKC wel Ieder Kind Centraal willen maken.’ Marga: ‘Als je professionals in één kamer zet en laat praten over het belang van kinderen, zonder tussenkomst van wetgeving en organisatiestructuren, dan kom je ontzettend ver als je een integraal programma wilt creëren. En daar ligt de meerwaarde van een IKC.’

Leiderschap bij teamontwikkeling

Het vormen van een goed IKC is dus een complex proces en je hebt er als directeur een lange adem voor nodig. ‘Leiderschap is dan ook een hele belangrijke component. We zien echt wel directies die vastlopen. Maar we zien ook hele goede, enthousiasmerende aanjagers', zegt Ariane. ‘Verder zien we veel vernieuwingsdrang en nieuwe concepten als leerpleinen, unitonderwijs en domeinonderwijs. We hebben daarvoor het model Krachtig Organiseren ontwikkeld, waarin de visie het vertrekpunt is. Je kunt een mooi gebouw neerzetten met ruimtes voor leerpleinen, maar is een leerplein wel het beste als je kijkt naar je schoolpopulatie en de ondersteuningsbehoefte van je leerlingen?’

Verandermanagement

Voor teams betekent het veel om een IKC te vormen. Om te voorkomen dat mooie visieplannen stranden in de klassen, is het van belang om de teams vanaf het begin mee te nemen in de veranderingen. Het advies is om te werken met een stuurgroep, projectgroepen en ontwikkelteams. Marga paste deze werkwijze toe in haar meest succesvolle IKC, tijdens een begeleidingstraject van de CED-Groep.

Zit aan de juiste tafel

Dat samenwerking verdergaat dan de kinderopvang en het onderwijs, weet Margreet Hellemons als geen ander. ‘We werken al een jaar of vijf met doorstroomgroepen en doen overstijgende pilots met peuter-/kleutergroepen in verschillende plaatsen. Het is dan wel heel belangrijk om de Inspectie, de GGD, de gemeente en het onderwijs op één lijn te krijgen om de goede dingen te kunnen doen. Maar het kan, het werkt positief en heeft ook echt een goede invloed op de ontwikkeling van de kinderen.’

IKC en kansengelijkheid

De samenwerking met de gemeente komt in de bijeenkomst vaak terug. Gebouwen zijn vaak een aanleiding voor gemeentes om het initiatief te nemen voor IKC-vorming. Anja: ‘Gemeentes willen dan bijvoorbeeld graag de kinderopvang en de school in de kern houden. Samenvoegen kan dan een oplossing zijn. Maar ik zie nu ook vooral bij grotere gemeentes dat zij proberen te sturen op kansengelijkheid door middel van samenvoegen.’ Duidelijk is dat een fysieke samenvoeging geen garantie betekent voor echte samenwerking. Ariane besluit: ‘Ik was pas bij een school met kinderopvang onder één dak. Het bleken twee strikt gescheiden organisaties te zijn, om allerlei redenen. Met de kinderopvang aan de overkant bleken er veel meer raakvlakken. Het gaat echt om die gezamenlijke visie en het juiste ambitieniveau.’

Ook interessant

Ken je het inspirerende e-book Hoe kom je tot een IKC? Download het gratis. Ook de ervaringen van andere kindcentra zijn een bron van kennis en inspiratie. De CED-Groep organiseert daarom regelmatig netwerkbijeenkomsten.