De leesvaardigheid van leerlingen in het (speciaal) basisonderwijs is gedaald ten opzichte van 10 jaar geleden, in het speciaal basisonderwijs (sbo) nog iets sterker dan in het basisonderwijs (bo). Dat blijkt uit de nationale peiling Leesvaardigheid einde (s)bo 2020-2021. Om de dalende trend te keren zijn er zowel veranderingen nodig in het leesonderwijs op scholen, als in het leesgedrag van de leerlingen thuis.

Er zijn verschillende redenen om aan leesvaardigheid en leesmotivatie te werken. Ten eerste willen we niet dat leerlingen die nu nog wel aan de norm voldoen (1F) straks als 15-jarigen uit gaan vallen. Ten tweede, en dit weet ik uit gesprekken met leerkrachten in het basisonderwijs, valt er altijd een groep leerlingen met leesweerstand aan te wijzen. Ten derde is het bereiken van een niveau geen reden om op de lauweren te gaan rusten. Onderwijs moet erop gericht zijn de leerling altijd een stap verder te brengen.

Een concrete aanpak om leesmotivatie en leesvaardigheid te stimuleren en te laten groeien, is nodig op de scholen. Vrij lezen zou een ideale manier kunnen zijn om deze twee een boost te geven, maar dit vrij- of stillezen verloopt niet altijd zoals bedoeld. Er zijn vier gebieden waarop er bij vrij lezen iets mis kan gaan (Reutzel e.a. 2004):

1. Het kiezen door leerlingen van een geschikt boek.
2. De betrokkenheid en de ‘time on task’ tijdens het lezen.
3. Het verantwoording afleggen door leerlingen. (Krijgen leerlingen het gevoel dat het iets uitmaakt of ze wel of niet lezen? Vaak niet.)
4. De interactie rond de tekst tussen leerkracht en leerlingen en leerlingen onderling.

In 2000 schreef het Amerikaanse National Reading Panel dat er maar niet meer zoveel aandacht aan vrij lezen besteed moest worden, want het was in onderzoek niet erg effectief gebleken. Maar inmiddels wordt daar anders over gedacht. Veel lezen, en boeken lezen, blijft belangrijk om leesmotivatie en leesvaardigheid op een hoger niveau te krijgen.

Bij Nieuwsbegrip, de meest gebruikte methode voor begrijpend lezen, willen we dat stimuleren. We vinden het belangrijk dat leerlingen veel fictie lezen, daarom bieden we sinds dit schooljaar nieuw lesmateriaal aan voor fictielezen voor de groepen 4 t/m 8. Met hulp van interessante activiteiten als speeddates, voorleesfilmpjes, opdrachten tussendoor en na het lezen van een boek, willen we van lezen een belevenis maken en leerkrachten daarbij zo goed mogelijk ondersteunen.

Ook bieden we Nieuwsbegrip-scholen een motivatievragenlijst. Daarmee kan de school de motivatie van leerlingen in kaart brengen. Tegelijkertijd werken we intensief mee aan wetenschappelijk onderzoek van de Erasmus Universiteit (samen met zes scholen) naar werkzame interventies bij vrij lezen. Met hulp van al die enthousiaste scholen rolt hier vast iets moois uit.

National Reading Panel (U.S.), & National Institute of Child Health and Human Development (U.S.). (2000). Report of the National Reading Panel: Teaching children to read: an evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction: reports of the subgroups. National Institute of Child Health and Human Development, National Institutes of Health.

Reutzel, D., Jones, C. & Newman, T. (2010) Scaffolded Silent Reading: Improving the Conditions of Silent Reading Practice in Classrooms, in Hiebert, E., & Reutzel, D. Revisiting Silent Reading: New Directions for Teachers and Researchers. https://doi.org/10.1598/0833

Lees meer over fictie lezen in het basisonderwijs en download het gratis e-book hierover.