Onderwijs in de lockdown: wijze lessen

De wereld werd kleiner én groter. Vertraagde én versnelde. De lockdowns hadden impact. En nu? Over tot de orde van de dag, of zijn er lessen om mee te nemen naar de toekomst? Wat heeft het onderwijs in de lockdown ons geleerd? Nastasja Geise en Maarten Jiskoot, beide innovatie- en organisatie-adviseur in het voortgezet onderwijs/mbo, delen hun bevindingen. Dit levert wijze lessen op, zowel op lesniveau als op schoolniveau.

Wijze lessen voor de les

Natasja heeft nog warme contacten met de school waar ze tot voor kort teamleider was. ‘Ik heb veel meegenomen van mijn vorige baan. Een grote les: maak gebruik van wat leerlingen al doen. Vloggen bijvoorbeeld. Leerlingen vinden dit heel leuk. De docent Engels liet de leerlingen vlogjes maken over Engelse boeken. Zo verbind je de digitale wereld met de wereld op school. Dit is echt iets om te behouden, ook als het onderwijs niet online hoeft.’

Verbind actualiteit aan de lesstof en gebruik werkvormen die dicht bij de leerlingen staan, zoals vlogs

― Natasja Geise, innovatie- en organisatie-adviseur

Versnellingen

‘Verder is er een aantal versnellingen geweest’, vertelt Natasja. ‘De noodzaak maakte dat docenten mogelijkheden als Kahoot en Quizlet ook echt gingen benutten. AVG-perikelen waren opeens zo afgehandeld. Teamvergaderingen gingen online en bleken daar efficiënter te verlopen. Ook de online oudergesprekken gingen makkelijk. En daar waar het soms weken duurde om een overleg te plannen over een zorgleerling, was dat nu zo voor elkaar. Dit zijn echt mooie ontwikkelingen om te behouden. Hybride lessen daarentegen, die bevallen niet.’

Toetsen of formatief evalueren?

Natasja: ‘Er is kritischer gekeken naar de hoeveelheid toetsen. De afgelopen jaren is er veel meer formatief geëvalueerd. Exit tickets maken helder wat een leerling al weet en nog moet leren. Vooral sterke leerlingen hebben veel baat gehad bij het afstandsonderwijs. Zij hebben minder lestijd nodig. Een deel van het gepersonaliseerde leren is hiermee in een stroomversnelling geraakt. Ook de curriculums zijn tegen het licht gehouden. Wat is nu echt nodig in mijn vak? Wat is de basis? Wat wil ik toetsen en hoe?’

Rijp en groen, iedereen heeft op een andere manier naar zijn werk gekeken en het herijkt. Erover praten helpt bij het reflecteren

― Natasja Geise, innovatie- en organisatie-adviseur

Verbind de digitale wereld en de actualiteit met de lesstof
Voer moeilijk te organiseren gesprekken online
Blijf formatief evalueren
Check je curriculum om de paar jaar
Evalueer en reflecteer

Wijze lessen voor de school

Maarten neemt het stokje over. ‘Ik heb vaak gesprekken over eigenaarschap op scholen. Het is duidelijk dat er leerlingen zijn die baat hebben bij meer vrijheid en autonomie. Veel leerlingen werken, leren en presteren beter onder deze omstandigheden. Maar wat gebeurt er nu er weer reguliere lessen zijn? Hoe kun je dan voorzien in de behoefte van die leerlingen? Het zou heel mooi zijn als daar vorm aan wordt gegeven. Dit is op veel scholen nog weinig het geval.‘

Ondersteuning

‘Het is belangrijk om met leerlingen te bespreken op welke momenten ze een beroep kunnen doen op ondersteuning,’ vervolgt Maarten. ‘Als je online lesgeeft en de leerlingen zelfstandig laat werken aan een opdracht, is het extra nodig dat je als docent aangeeft wanneer de leerling vragen kan stellen. Of dat je er een half uurtje voor inplant. Ook ondersteuning bij het welbevinden is van wezenlijk belang. Coördinatoren signaleren meer probleemgedrag, zowel externaliserend als internaliserend. Het is echt nodig om de gezamenlijke verantwoordelijkheden concreet te maken. Niet alleen van de ondersteuningscoördinatoren, maar ook van mentoren en docenten.’

Maak teambreed bekend welke mogelijkheden en afspraken er zijn voor ondersteuning bij het sociaal welbevinden. Wie is verantwoordelijk voor wat?

― Maarten Jiskoot, innovatie- en organisatie-adviseur

Toetsing

‘Gaandeweg zijn de opvattingen over toetsen veranderd. In eerste instantie was er veel behoefte aan controle. Alles schriftelijk, camera's aan. Later werden vlogopdrachten, open boek toetsen, take home examens gewoner. Een interessante toetsvorm vind ik de vrije toets in combinatie met een gesprek. Wat bedoelde de leerling met zijn schriftelijke antwoorden? In gesprek kom je erachter of het echt is begrepen. Als je dit in groepjes doet, is dit prima te organiseren. Ook dit kan online, bijvoorbeeld met breakout rooms.’

Positie van online lesgeven

Maarten en Natasja geven beiden aan dat het goed is om de positie van het online lesgeven een plaats te geven in het schoolbeleid. ‘Gooi niet overboord wat je in zo'n korte tijd hebt opgebouwd. Wees je bewust van de voordelen en neem het op in het schoolbeleid,’ zegt Natasja. ‘Dit raakt ook aan leidinggeven,’ vult Maarten aan. ‘Onderwijsontwikkeling, kwaliteitsborging, leidinggeven aan verandering: er valt veel opnieuw te bezien en te borgen.’

Spreek af hoe je de behoefte aan meer zelfstandigheid vormgeeft
Organiseer ondersteuningsmomenten waar leerlingen terecht kunnen voor vragen
Maak de gezamenlijke verantwoordelijkheden over welbevinden transparant
Integreer diverse vormen van toetsen
Neem ontwikkelingen zoals digitalisering en flexibilisering op in het schoolbeleid

De belangrijkste lessen op een rij

Blijf formatief evalueren

Zorg voor transparante ondersteuningsafspraken

Maak nieuw beleid en borg het

Meer informatie over adviesmogelijkheden en actueel aanbod:

Keertje sparren?

Karin Snoodijk gaat graag met je in gesprek over het maken van ondersteuningsafspraken en (het borgen van) beleid.