Johannes: 'Afgelopen jaar mocht ik als lees-opa meedraaien bij een leuke groep 3 in Gouda. Hekje-hakje-hokje, huis-hoos-haas en meer van dat soort rijtjes kwamen langs. Huppelend hardop lezen in de gymzaal, op de grond liggen, er gekke wedstrijdjes van maken: voor kinderen én voor mij als opa was het een feest. Inmiddels heeft mijn kleinzoon de smaak van het lezen helemaal te pakken. Hij grist graag rijp en groen leesvoer uit mijn handen.'

Systeemscheiding
Dalend leesplezier is één van de oorzaken van ontlezing. Een tweede plausibele oorzaak die in de analyses opduikt, is de systeemscheiding. In de bovenbouw van het po en de onderbouw van het vo krijgt de ontlezing vooral veel kans als je de aandacht voor taal en lezen beperkt tot de lessen taal en Nederlands.

Leesvaardigheid weer terug in Ierland
In Ierland is de leesvaardigheid weer helemaal teruggekomen na ver weg te zijn geweest. Na een nationale noodkreet pakte de regering het daar in 2009 grondig aan: rijkere teksten, vrije leesuurtjes, in de klas praten over boeken, verlengde pabo-opleidingen, onderzoek en last but not least: adviseurs van de Ierse Onderwijsinspectie die voluit eigenaarschap nemen. Inmiddels doet Ierland weer helemaal mee in de top van de PISA-lijstjes.

Taalgericht Vakonderwijs (TVO)
Die systeemscheiding doorbreken vergt moed en keuzes in po en vo. Ook bij aardrijkskunde en geschiedenis is sprake van lezen en vakspecifieke schooltaalwoorden. Denk aan woorden als populatie, reden, uitleg, geef aan, betrek in je antwoord of overleg. Het begrijpen van teksten komt verder als je het vakonderwijs taalgerichter maakt. Het nationale platform TVO (taalgericht vakonderwijs) biedt inmiddels mooie gereedschapskistjes aan. En: het werkt. Een vo-leraar economie vertelde laatst: ‘TVO integreert. En het roer hoeft niet 180 graden om hoor. Als je je door TVO bewust bent van de taalproblemen, kun je in de voorbereiding van de lessen al ontzettend veel doen.’

Lezen, plezier en didactiek
De lijst van aanbevelingen en remedies is uiteraard langer. Onomstotelijk is vastgesteld dat je als leerling meer plezier beleeft aan lezen als het je goed is aangeleerd. Andersom is het ook waar: je leest beter als je er plezier in hebt. Als je een doel voor ogen hebt en een leraar die praat over de tekst en je leert te navigeren. Minstens zo belangrijk is de didactiek: rust vinden om te leren, vaardigheden toe te passen en het geleerde te integreren.

Vaardigheden integreren
Gelukkig zetten methodemakers en andere stakeholders inmiddels vol in op de integratie van aangeleerde vaardigheden. Johannes: 'Ik pleit naast de Ierse aanpak voor het doorbreken van de (vak)grenzen. Laten we samen werk maken van rijker en dieper leren. voor leesplezier en leesvaardigheid. Voor mijn kleinzoon en alle andere kinderen. TVO is daar een goede start voor.'